Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024 (Luật số 41/2024/QH15) sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, đã có những sửa đổi, bổ sung quan trọng về chế độ ốm đau và thai sản so với Luật BHXH năm 2014.

 

Ngành dệt may với đặc thù là tỷ lệ lao động nữ cao, chiếm trên 70% tổng số lao động và phần lớn trong độ tuổi sinh đẻ nên việc sửa đổi, bổ sung về chế độ ốm đau, thai sản của Luật BHXH năm 2024 sẽ tác động nhiều đến quyền lợi của lao động nữ trong ngành. Bài viết dưới đây sẽ phân tích các điểm mới đáng chú ý so với quy định Luật BHXH năm 2014 để giúp người lao động hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình.

 

1. Những điểm mới về chế độ ốm đau

 

1.1. Bổ sung chế độ ốm đau không trọn ngày

 

Luật năm 2014 không có quy định cụ thể về trường hợp nghỉ không trọn ngày, gây khó khăn trong việc áp dụng trên thực tế, do đó Luật BHXH năm 2024 bổ sung quy định chế độ ốm đau không trọn ngày để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người lao động, cụ thể khoản 5 Điều 45 quy định: "Mức hưởng trợ cấp ốm đau nửa ngày được tính bằng một nửa mức hưởng trợ cấp ốm đau một ngày. Khi tính mức hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày thì trường hợp nghỉ việc dưới nửa ngày được tính là nửa ngày; từ nửa ngày đến dưới một ngày được tính là một ngày".

 

1.2. Bổ sung các trường hợp được hưởng chế độ ốm đau

 

Luật BHXH năm 2014 chỉ quy định chung về các trường hợp được hưởng chế độ ốm đau và có hướng dẫn thêm một số trường hợp trong Thông tư số 59/2015/TT-BLĐTBXH nhưng cũng chưa đầy đủ, ảnh hưởng quyền lợi của người lao động. Để khắc phục hạn chế này, Luật BHXH năm 2024 ngoài việc luật hóa các quy định trong Thông tư số 59, đã bổ sung các trường hợp người lao động nghỉ việc được hưởng chế độ ốm đau tại điểm a, c, đ khoản 1 và điểm b khoản 2 Điều 42 (Đối tượng, điều kiện hưởng chế độ ốm đau) như sau:

 

- Điều trị khi mắc bệnh mà không phải bệnh nghề nghiệp;

- Điều trị khi bị tai nạn khi đi từ nơi ở đến nơi làm việc hoặc từ nơi làm việc về nơi ở theo tuyến đường và thời gian hợp lý theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động;

- Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người theo quy định của pháp luật;

- Trường hợp sử dụng thuốc tiền chất hoặc thuốc dạng phối hợp có chứa tiền chất theo chỉ định của người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh thuộc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

 

1.3. Sửa đổi quy định về chế độ ốm đau dài ngày

 

Luật BHXH năm 2014 quy định thời gian hưởng chế độ ốm đau dài ngày tối đa là 180 ngày trong một năm với mức hưởng 75% tiền lương đóng BHXH.​ Quy định cũ này có hạn chế là thiếu linh hoạt trong phân loại bệnh và điều kiện làm việc.

 

Do đó, Luật BHXH năm 2024 đã sửa đổi quy định về chế độ ốm đau dài ngày tại Điều 43 và Điều 45, theo đó người lao động có thể hưởng chế độ ốm đau trong một năm tối đa từ 30 đến 70 ngày, tùy theo điều kiện làm việc (bình thường hay nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm) và thời gian đóng BHXH (dưới 15 năm, từ đủ 15-30 năm, từ đủ 30 năm trở lên), với mức hưởng bằng 75% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Nếu sau thời gian này vẫn cần điều trị, người lao động mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày sẽ được hưởng tiếp chế độ ốm đau với mức hưởng thấp hơn và cũng tùy thuộc vào số năm đóng BHXH.

 

2. Những điểm mới về chế độ thai sản

 

2.1. Tăng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi khám thai

 

Khoản 1 Điều 51 Luật BHXH 2024 quy định: Lao động nữ mang thai được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản để đi khám thai tối đa 05 lần, mỗi lần không quá 02 ngày. (quy định cũ  01 ngày, chỉ được nghỉ 02 trong trường hợp xa cơ sở y tế, thai có bệnh lý hoặc không bình thường).

 

2.2. Bổ sung quy định về điều kiện hưởng chế độ thai sản cho lao động nữ điều trị vô sinh

 

Khoản 5 Điều 50 Luật BHXH năm 2024 bổ sung quy định điều kiện hưởng chế độ thai sản đối với lao động nữ sinh con, mà trước khi sinh con phải nghỉ việc để điều trị vô sinh, theo đó, lao động nữ chỉ cần đóng BHXH bắt buộc từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng liền kề trước khi sinh con.

 

Đây là một quy định bổ sung quan trọng của Luật BHXH năm 2024. Thực tế cho thấy, nhiều lao động nữ hiếm muộn phải xin nghỉ việc không lương (không đóng BHXH bắt buộc trong thời gian này) để điều trị vô sinh. Quy định này sẽ giúp nhiều lao động nữ hiếm muộn, điều trị vô sinh có cơ hội được nhận chế độ thai sản, hỗ trợ họ trong thời gian sinh con.

 

2.3. Sửa đổi thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản của lao động nữ và bổ sung quy định người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trong trường hợp lao động nữ bị sảy thai, phá thai, thai chết lưu từ đủ 22 tuần tuổi trở lên

 

Luật BHXH năm 2014 quy định thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi lao động nữ sảy thai, nạo, hút thai hoặc thai chết lưu thì tùy thuộc vào tuổi thai được nghỉ từ 10 ngày đến tối đa 50 ngày (thai từ đủ 25 tuần tuổi trở lên) và không quy định người chồng được hưởng chế độ này.​

 

Để bảo vệ sức khoẻ của lao động nữ trong trường hợp sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ, thai ngoài tử cung, Luật BHXH năm 2024 đã sửa đổi giới hạn của tuần tuổi thai được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản tối đa 40 ngày và 50 ngày. Theo đó, thay vì nếu thai từ 13 tuần tuổi đến dưới 25 tuần tuổi được nghỉ tối đa 40 ngày và nếu thai từ 25 tuần tuổi trở lên được nghỉ tối đa 50 ngày như quy định cũ thì Luật BHXH năm 2024 quy định được nghỉ tối đa 40 ngày nếu thai từ đủ 13 tuần tuổi đến dưới 22 tuần tuổi; tối đa 50 ngày nếu thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên (khoản 1 Điều 52).

 

Đồng thời, Luật BHXH năm 2024 đã bổ sung quy định trường hợp lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản  mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con (khoản 2 Điều 52)

 

2.4. Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ thai sản đối với trường hợp sau khi sinh con chết

 

Luật BHXH năm 2014 quy định: "Trường hợp sau khi sinh con, nếu con dưới 02 tháng tuổi bị chết thì mẹ được nghỉ việc 04 tháng tính từ ngày sinh con; nếu con từ 02 tháng tuổi trở lên bị chết thì mẹ được nghỉ việc 02 tháng tính từ ngày con chết, nhưng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản không vượt quá thời gian quy định tại khoản 1 Điều này; thời gian này không tính vào thời gian nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật về lao động".      

 

Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi cho lao động nữ, Luật BHXH năm 2024 đã bỏ quy định này. Điều này có nghĩa, lao động nữ sau khi sinh con mà con chết sẽ được nghỉ việc (6 tháng) và hưởng chế độ thai sản đầy đủ khi sinh con. Đồng thời, khoản 4 Điều 53 Luật BHXH năm 2024 quy định trường hợp lao động nữ mang thai đôi trở lên mà khi sinh nếu có thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản và trợ cấp một lần khi sinh con được tính theo số thai bao gồm cả con sống, con chết và thai chết.

 

2.5. Bổ sung một số quy định về thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản của người chồng khi vợ sinh con

 

So với Luật BHXH năm 2014, quy định về thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản của lao động nam đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc khi vợ sinh con của Luật BHXH năm 2024 về cơ bản giữ nguyên, nhưng bổ sung hai nội dung sau:

 

- Điểm d khoản 1 Điều 53 bổ sung "Trường hợp vợ sinh đôi phải phẫu thuật thì được nghỉ 14 ngày làm việc. Trường hợp sinh ba trở lên phải phẫu thuật thì được nghỉ thêm 03 ngày làm việc cho mỗi con tính từ con thứ ba trở đi" (quy định cũ chỉ quy định trường hợp vợ sinh đôi phải phẫu thuật thì được nghỉ 14 ngày làm việc);

 

- Khoản 2 Điều 53: sửa đổi ngày bắt đầu hưởng chế độ thai sản của lao động nam khi vợ sinh con là trong khoảng thời gian 60 ngày kể từ ngày vợ sinh con thay cho quy định cũ là trong khoảng thời gian 30 ngày; và bổ sung quy định cho phép lao động nam có thể nghỉ nhiều lần, miễn là bảo đảm ngày bắt đầu nghỉ việc của lần cuối cùng phải trong khoảng thời gian 60 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con và trong phạm vi tổng thời gian được nghỉ.

 

2.6. Bổ sung quy định người lao động được quỹ BHXH đóng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng

 

Khoản 2 Điều 84 Luật BHXH năm 2014 quy định sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội để đóng bảo hiểm y tế cho người đang hưởng lương hưu hoặc nghỉ việc hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng hoặc nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi hoặc nghỉ việc hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động bị mắc bệnh thuộc Danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày do Bộ Y tế ban hành.

 

Để quy định rõ ràng, cụ thể hơn về vấn đề này, điểm c khoản 2 Điều 119 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 quy định sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội để chi đóng bảo hiểm y tế cho người nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng./.

 

Ngoài ra, Luật BHXH năm 2024 quy định người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con nếu đáp ứng đủ điều kiện (đóng BHXH từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con) thì được hưởng trợ cấp bằng 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ; đồng thời bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã thay vì chỉ hưởng hai chế độ hưu trí và tử tuất theo quy định của Luật BHXH năm 2014.

 

Như vậy, việc sửa đổi, bổ sung các quy định về chế độ ốm đau, chế độ thai sản một trong những nội dung quan trọng trong Luật BHXH năm 2024, theo hướng tăng thêm quyền lợi cho người lao động và đặc biệt là lao động nữ mang thai, sinh con.

 

Bích Trần